Czy sadzenie lasów ustabilizuje klimat?

Redakcja NTL
NTL
07.05.2021
Przewidywany czas: 5 min

Czy masowe sadzenie drzew może spowodować zatrzymanie zmian klimatycznych? W dzisiejszym materiale biorę pod lupę temat drzew i odpowiadam na pytanie, czy sadzenie lasów może ustabilizować klimat?

Trzy tygodnie temu uruchomiłem zrzutkę na rozwój nowych projektów, m.in. tworzenie materiałów fact checkingowych, jak ten, który właśnie masz okazję czytać lub oglądać (poniżej znajdziesz link do filmu na ten temat, który nagrałem na kanał YouTube Nauka. To Lubię). Poniższy materiał mógł powstać właśnie dzięki Waszemu wsparciu. W takich materiałach będę m.in. sprawdzał, czy tezy obecne w przestrzeni publicznej mają jakiekolwiek podstawy merytoryczne. W skrócie, Nauka. Sprawdzam To! 

Kilkanaście dni temu odbył się wirtualny szczyt klimatyczny, którego gospodarzem był nowy prezydent USA, Joe Baiden. Temat śledziłem, wsłuchiwałem się w przemowy kilkunastu światowych przywódców, co w sumie okazało się stratą czasu, bo w zasadzie każdy z nich twierdził, że robi wszystko co się da, a od jutra obiecuje robić nawet więcej, żeby nie przykładać ręki do zmian klimatu. Bardzo często w tych deklaracjach padała obietnica sadzenia drzew. Wątek pojawiał się w niemal wszystkich przemówieniach. No może poza przemówieniem prezydenta Brazylii, Jaira Bolsonaro, który nie obiecywał sadzenia drzew, za to powiedział, że jak dostanie miliard dolarów, to przestanie drzewa wycinać. W sumie na jedno wychodzi. Czy sadzenie drzew może zatrzymać zmiany klimatu? Czy sadzenie drzew, może obniżyć stężenie CO2 w atmosferze? 

Lasy to przede wszystkim ogromne magazyny węgla. Masowe wylesianie to (obok spalania paliw kopalnych) istotna przyczyna współczesnej zmiany klimatu. Likwidując las, przede wszystkim wprowadzamy w obieg węgiel, który był w nim zgromadzony. Dlatego należy unikać ich wycinania i to jest oczywiste.

Mitem jest natomiast, że las jest szybko działającą fabryką chemiczną. Pochłanianie dwutlenku węgla przez las zachodzi bardzo powoli, bo roślinność jednocześnie oddycha i emituje prawie tyle samo CO2, ile pochłania. Las jest wydajnym pochłaniaczem CO2 tylko czasami, wtedy gdy szybko rośnie i szybko wytwarza liście. Stary las pochłania i emituje podobne ilości CO2. Można by go porównać do wypełnionego wodą basenu. Cóż z tego, że ogromny. Jest już wypełniony po brzegi, więc może zmieścić wodę tylko wtedy, jeśli wcześniej część z niej wychlapiemy na zewnątrz. 

Powiększanie basenu, albo budowanie nowych basenów (czyli sadzenie nowych lasów) też ma swoje ograniczenia. Są nimi miasta i tereny rolnicze. Nie da się zasadzić tyle drzew, ile rosło, powiedzmy, 1000 lat temu. Nie da się zasadzić nawet tyle, ile rosło przed epoką przemysłową. Poza tym, nawet gdybyśmy to zrobili, to nie rozwiązałoby to problemu, bo większość emisji CO2 pochodzi nie z wycinki (i spalania) lasów, ale ze spalania paliw kopalnych. Ilość CO2 uwalnianego w ten sposób jest bardzo duża i nie da się jej zmagazynować samymi tylko lasami. Różnica pomiędzy lasem jako magazynem CO2 a lasem fabryką chemiczną właśnie tutaj jest najbardziej widoczna. Las nie przerabia CO2 na tlen przez cały okres swojego istnienia, tak jak do basenu nie można wlewać wody w nieskończoność. Las ma swoją pojemność i nic więcej z tym nie zrobimy. 

Sadzenie drzew i zmiany klimatuGdyby zasadzić las na tych terenach, na których rósł kilka tysięcy lat temu, a więc praktycznie wszędzie, obniżyłoby to stężenie atmosferycznego CO2 o kilkadziesiąt ppm do końca tego wieku. Podczas gdy od początku ery przemysłowej, a więc od przełomu XVIII i XIX wieku stężenie CO2 wzrosło o około 150 ppm. Odtwarzając lasy wszędzie tam, gdzie kiedyś rosły, obniżymy poziom CO2 tylko nieznacznie. 

Na sprawę można spojrzeć jeszcze z innej strony. Wykreślając ilość emitowanego CO2 w podziale na źródła tej emisji, widać, że wycinka lasów i spalanie drewna jest odpowiedzialne za około 10 proc. emisji. Innymi słowy, gdyby dzisiaj wstrzymać wycinkę lasów na całej planecie, spowodowałoby to ograniczenie emisji o 10 proc. Pozostałych 90 proc. emisji byłoby wciąż problemem. Sadząc lasy zmagazynujemy nie więcej niż tyle CO2, ile wprowadziliśmy do atmosfery wycinając je. Nie zmniejszymy jednak tego CO2, które dostało się do atmosfery przez spalanie węgla, ropy czy gazu. 

Lasy pomagają

Nie chcę przez to powiedzieć, że lasy są w całej klimatycznej układance nieistotne. Lasy stabilizują klimat chociażby przez to że są ogromnym magazynem wody. Mówię tylko, że pomysł „sadźmy drzewa, to odwrócimy ocieplanie klimatu” nie znajduje żadnego poparcia w faktach. Za dużo emitujemy, żeby sadzenie lasów mogło to skompensować. 

W kontekście sadzenia lasów warto pamiętać, że zdolność do magazynowania CO2 jest znacznie większa w lasach naturalnych niż tych sadzonych pod sznurek. Jeżeli więc chcemy spowolnić zmiany klimatu, których jesteśmy świadkami, jednym z bardzo ważnych działań jest ochrona naturalnych lasów. Sadzenie nowych czy powiększanie powierzchni tych, które już istnieją jest ważne, ale nie odwróci trendu, a patrząc na dane, wpłynie na ten trend nieznacznie. Jest za to ważne z punktu widzenia gospodarki wodnej czy bioróżnorodności. 

Co nam dają drzewa w mieście

Las, a nawet pojedyncze drzewa, to filtry powietrza, więc jeżeli mówimy o smogu, co ma z ociepleniem klimatu związek raczej pośredni, jednym ze sposobów walki z nim jest utrzymywanie w miastach jak największej liczby drzew. Zadrzewione miasto jest też chłodniejsze latem i cieplejsze zimą. Jest też miastem mniej hałaśliwym, bo drzewa są skutecznym ekranem akustycznym. Drzewa też spowalniają proces erozji gleby. Innymi słowy, drzewa i lasy, szczególnie te naturalne, są bardzo ważnym elementem naszego otoczenia, ale nie dlatego, że są fabryką chemiczną, która na bieżąco przerabia nasze nadwyżki CO2. Mimo tego sadzenie lasów jest elementem scenariuszy pozwalających, wg. IPCC, na zatrzymanie zmiany klimatu, ale nie elementem jedynym i nie elementem wystarczającym. Pod tym linkiem znajdziesz pełny raport na ten temat.  

Za wolno rosną 

Gdy myślimy o dosadzaniu czy tworzeniu nowych zalesionych obszarów, myślę, że każdy zacznie się zastanawiać − a co z rolnictwem? Trudno przecież odbierać rolnikom pola, z których żyją. Poza tym skądś musimy mieć pożywienie. Tyle tylko, że to nie jedyny problem. Wyższe temperatury ocieplającego się klimatu powodują, że kondycja drzew jest coraz gorsza. Badania pokazują, że zmieniające się warunki mogą ograniczyć zdolność drzew do wzrostu. W kilku miejscach na świecie, w Australii, obydwu Amerykach i w Europie, przeprowadzono eksperyment FACE (ang. Free-Air Carbon Dioxide Enrichment). Eksperyment polegał na wypuszczaniu przez specjalnie zaprojektowane systemy rur dwutlenku węgla w bezpośredniej okolicy rosnących drzew tak, że stężenie tego gazu było o ponad 40% wyższe niż normalnie. Po kilku latach funkcjonowania w takich warunkach okazało się, że drzewa nie urosły. Wyższe koncentracje CO2 nie skutkują szybszym wzrostem lasów. Przeciwnie, mogą ten wzrost spowolnić. Nieprawdą więc jest stwierdzenie, także często pojawiające się w wypowiedziach czy wpisach, że wyższe stężenie CO2 spowoduje szybszy wzrost drzew i szybsze pochłanianie dwutlenku węgla. 

Źródła, które wykorzystałem do stworzenia tego materiału:

Wesprzyj zrzutkę Nauka. To Lubię

Zobacz również

Podcasty NTL